لنگش و بیماری های آن

امروزه لنگش یکی از مشکلات سلامتی بسیار پر هزینه در گاوهای شیری است و براساس ارزیابی های حسابداری ، هزینه هر مورد لنگش نزدیک به ۳۰۰ دلار است . براساس گزارش سیستم مانیتورینگ سلامت ملی دام (NAHMS) در سال ۱۹۹۶، ۱۵% گاوهای حذفی در گله های شیری آمریکا بعلت تأثیر مستقیم لنگش و تقریباٌ بیش از ۵۰% بعلت تأثیرات غیرمستقیم لنگش روی ظرفیت تولید مثلی و تولید سالانه شیر حذف می گردند. هر چند که این اطلاعات مربوط به ۱۰ سال پیش است ، اما اینکه تأثیر لنگش روی میزان حذف از آن زمان تغییر کرده باشد مورد تردید است . سئوالی که مشهود است این است که چرا؟
بسیاری از لنگش ها نتیجه لامینیتیس و اختلالات بافت شاخی است ، اما بیماریهای عفونی پوست انگشت (درماتیت انگشتی ، درماتیت بین انگشتی ، گندیگی سم ) نیز به همان اندازه رایج هستند. تشخیص ، درمان سریع و به موقع راههای به حداقل رساندن ضرر و زیان هستند. اختلالات بافت شاخی که با آنها مواجه هستیم بیماریهای زخم کف و خط سفید هستند.
در موارد شدید و حاد ، این شرایط باعث درد و لنگش شدید میگردد که میتواند بسیار ضعیف کننده باشد. برای ایجاد سلامت و تولید بالا، شروع درمان سریع برای این حیوانات اهمیت زیادی دارد. درمان عموماٌ شامل سم چینی برای اصلاح رشد بیش از اندازه بافت شاخی و اختلالات توزیع وزن است . ثانیاٌ ، بافت شاخی مجاور جراحات باید برداشته شود ، بگونه ای که تمام بافت نکروتیک و جدا شده و رها در زیر مناطق آلوده برداشته شود. این عمل باید بدون خونریزی و یا با حداقل خونریزی انجام شود. آسیب های وسیع و یا غیر ضروری به کوریوم ، تنها باعث به تعویق افتادن بهبودی میگردد. بلوکهای چوبی (تخته سم ) برای به حداقل رساندن و برداشتن وزن از انگشت زخمی و بیمار و به حداقل رسانیدن درد و وزن گیری در دوره درمان ضروری است. پوشش آنتی بیوتیکی و پانسمان عموماٌ غیر ضروری بوده و نباید استفاده شوند. موارد استثنا عبارتند از اختلالات پوست انگشت عفونی (درماتیت انگشتی ) ، جراحات بافت شاخی همراه با خونریزی شدید یا جراحات بافت شاخی که قسمت زیادی از بافت برداشته شده باشد.
درمان اختلالات عفونی پوست ( درماتیت انگشتی یا زگیل انگشت ، فرسایش پاشنه و گندیدگی سم) ممکن است شامل درمان های انفرادی با اسپری موضعی ، درمانهای انفرادی با استفاده از بانداژ یا قنداق پیچ کردن و شاید بصورت ایستادن درحمام سم بشد. ایستادن درحمام سم بگونه ای طراحی شده است که به گاوها اجازه میدهد به مدت ۱۰ دقیقه و یا بیشتر در محلوهای ضد عفونی یا درمانی بایستد. همچنین راه رفتن در حمام سم نیز درمان مفیدی بری کنترل و یا پیشگیری مشکلات عفونی سم در شرایط گله است . گندیدگی سم (Foot rot) نیازمند درمان آنتی بیوتیکی سریع میباشد. عدم درمان به موقع Foot rot باعث عفونت عمیق انگشت میگردد که درمان و مدیریت آن مشکل بوده و نیازمند جراحی میباشد و در موارد شدیدتر مجبور به اجرای سناریوی مرگ با شفقت هستیم.
لامیناتیس و اختلالات بافت شاخی (ناخن ) در گاو
لامیناتیس یکی از عوامل مهم ایجاد اختلالات بافت شاخی در گاو است. نتیجه التهاب کوریوم همراه با لامیناتیس باعث فعال شدن سیستم Tissue matrix metalbo – proteinases میگردد که در نهایت باعث ضعیف یا پاره شدن باندهای فیبر کلاژن که مسئول ایجاد حالت تعلیق انگشت هستند میگردد. همزمان با این وضعیت فاکتورهای رشد بافت شاخی و نکروز آزاد میگردند که درمراحل التهابی شرکت می نمایند و رشد بافت شاخی را تسریع می نمایند. در ادامه ، بعلت اختلالات عروقی عوارضی ایجاد می شود که مانع از توزیع و پخش طبیعی مواد مغذی و اکسیژن داخل لایه های سلولی زنده اپی درمیس که مقرر بود بافت شاخی شوند میگردد. منقطع کردن تمایز طبیعی این سلولها باعث شکل گیری بافت شاخی ضعیف تر یا نرم تر میگردد که در نهایت باعث حالت شعله وری یا پهن شدن دیواره بافت شاخی در سطح تحمل وزن (وزن گیری) میگردد. بسیاری پیشنهاد کرده اند که ” شکستن بافت شاخی” ممکن است واژه بهتری برای شرایط لامیناتیس باشد ، زیرا آن با دقت بیشتری ماهیت آناتومیی و فیزیولوژیکی جراحات همراه با لامیناتیس را نشان میدهد.
شرح ذیل خلاصه ای در بافتها و وقایعی است که در پاتوژنز این بیماری اتفاق می افتد.
چشم انداز آناتومیکی / بافت شناسی
کوریوم درداخل بافت شاخی (کپسول ناخن ) شامل بافت همبند است که با عروق خونی و اعصاب فراوان تغذیه میگردد. بلافاصله بالای درمیس ، غشاء پایه (Basement membrane) و بعد لایه زاینده یا سلول اساسی (Basal cell) قرار دارد. آنسوی سلولهای اساسی یا (Basal cell) 2 لایه اضافی از سلولها وجود دارد : استراتوم اپیسنوزم (Stratum Spinosum) و استراتوم کورنیوم (Stratum Corneum) یا لایه شاخی . هر چند سلولها داخل سلول اساسی (Basal) و استراتوم اسپینوزم تغذیه مستقیم خونی ندارند، ولی سلولهای زنده ای هستند که بوسیله خاصیت انتشار مواد مغذی و اکسیژن از میان غشاء پایه کوریوم تغذیه می شوند. مرگ سلول و شاخی شدن (تبدیل سلول به بافت شاخی) زمانی اتفاق می افتد که فاصله سلول از کوریوم زیاد شده و دیگر نتواند مواد مغذی و اکسیژن از کوریوم دریافت نماید. سلولها در لایه سلولهای basal واقعاٌ در حال تبدیل شدن و تمایز یافتن به یکی از ۲ فرم سلولها هستند. برخی در حال تمایز و تبدیل به سلولهای basal بوده و در لایه سلول basal باقی می مانند. برخی دیگر به کراتینوسیت ها (Keratinocytes) تمایز پیدا می نمایند.
کراتینوسیت ها سلوهایی با توانایی ایجاد و تجمع کراتین در ساختار سلولی هستند. سلولهایی که به کراتینوسیت ها تبدیل می شوند از لایه سلول basal مهاجرت کرده و به استراتوم اسپینوزوم و دورتر از آن می روند. همزمان با این کار ، آنها سریعاٌ ازدیاد پیدا کرده و کراتین جمع می نمایند. این پروسه ادامه می یابد تا زمانیکه این سلولها از مواد مغذی که از طریق انتشار دریافت میکردند
دور شوند و در این زمان است که می میرند و شاخی میگردند (در این حالت توانایی ناخن شدن را دارند).
پاتوژنز لامیناتیس
باور بر این است که پاتوژنزلامیناتیس همراه با اختلال در گردش خون کوچک در کوریوم که باعث شکستن محل اتصال درم- اپیدرم بین دیوار ناخن و استخوان (P3) در داخل انگشت میگردد. اسیدوز شکمبه به عنوان یک عامل اصلی مستعد کننده لامیناتیس مورد توجه قرار گرفته و احتمالاٌ اثرات مخرب خود را به طور غیرمستقیم از طریق مواد وازواکتیو (Vasoactive) مختلف (اندرتوکسین ها ، لاکتات ، و شاید هیستامین ) که داخل جریان خون همزمان با اسیدوز شکمبه آزاد می شوند به جا می گذارند.
مواد وازواکتیو یکسری وقایع آبشاری در خونرسانی (عروق خونی) کوریوم که شامل کاهش در جریان خون بوسیله انقباض – عروقی ، ترمبوز (لخته) ؛ کم خونی موضعی یا ایسکمی (قطع کامل جریان خون ) ، هایپوکسی (کمبود اکسیژن) ، دوراهی سرخرگی – سیاهرگی (arterio – Venous shutting) (جریان مستقیم خون از سرخرگ به سیاهرگ بدون دخالت مویرگ) می شود ایجاد می نماید. نتیجه نهایی ادم ، خونریزی ونکروز کوریوم بعث اختلال عملکردی و فعال شدن (Matrix. Metallo proteinases) می گردد که باندهای فیبر کلاژن ساختار تعلیق استخوان بند سوم (P3) را تضعیف می نماید. تغییرات ایجاد شده در اپیدرم (یا لایه های شاخی ) از آثار ثانویه اختلالات عروقی هستند که در نتیجه آنها توزیع و پخش مواد مغذی از درمیس به لایه های زنده اپیدرم کاهش می یابد. این گسیختگی ها در تمایز سلولی و تکثیر سلولهای شاخی (معروف به کراتینوسیت) در لایه جنینی (germinal layer) ، و کراتینه شدن سلولهای شاخی در استراتوم اسپینوزم (Stratum Spinosum) است. کیفیت بافت شاخی انگشت به کراتینه شدن بستگی دارد که به سلولهای بافت شاخی استحکام و سختی می بخشد. در شرایطی مثل لامیناتیس که سیستم عروقی دچار نقصان میگردد، کراتینوسیت ممکن است بعلت محرومیت از اکسیژن و مواد غذایی دچار آسیب و التهاب شود. در نهایت ایجاد بافت شاخی ضعیف باعث کاهش مقاومت کپسول شاخی نسبت به آسیب های مکانیکی ، شیمیایی و حتی آسیب های میکروبی (بعنوان مثال حساسیت بیشتری نسبت به فرسایش پاشنه ) میگردد. بنابراین واژه شکستگی بافت شاخی ناخن برای لامیناتیس و خصوصاٌ لامیناتیس تحت بالینی شاید بسیار مقتضی تر باشد.
التهابی که باعث خرابی اتصال درم – اپیدرم می شود تأثیر ویژه ای برای گاو در ضعف ساختار تعلیق بند سوم در داخل کپسول شاخی داشته و باعث جابجایی رو به پائین و چرخش بند سوم انگشت می گردد. در نتیجه کوریوم و بافت نگهدارنده آن که بین بند سوم و کف قرار دارد دچار
فشردگی و تراکم گشته و باعث آغاز زخم کف میگردد. در بسیاری موارد این عارضه نشست بند سوم (P3) شامل چرخش شد ید قسمت پنجه بند سوم به سمت کف است. اگر فشردگی و تراکم کوریوم بوسیله پنجه به اندازه کافی شدید باشد ممکن است زخم پنجه ایجاد شود. از طرف دیگر ، اگر نشست استخوان بند سوم بگونه ای باشد که قسمت عقبی بیشتر نشست کند فشردگی و بنابراین احتمال ایجاد زخم کف یا پاشنه افزایش می یابد. زخم های کف از عوارض بسیار شایع جراحات انگشتی درگاو شیری هستند و یکی از پرهزینه ترین انواع لنگش به شمار می آیند.
تأثیرات هورمونی قبل از زایش
مطالعات اخیر در انگلستان مکانیسم دیگری برای ضعف قسمت درمی – اپیدرمی بین دیواره و استخوان بند سوم (P3) پیشنهاد می نماید. نتیجه تحقیق نشان میدهد که علت ضعف بافت تعلیقی ممکن است بدلیل تغییرات هورمونی باشد که بطور طبیعی در نزدیک زمان زایمان اتفاق می افتد. عقیده براین است هورمون هایی که مسئول شل کردن ساختار عضلانی لگن ، تاندونها ولیگمانها در زمان زایمان هستند اثر مشابهی بر روی بافت تعلیقی استخوان بند سوم انگشت نیز دارند. این تحقیق همچنین نشان میدهد هر چند که این ضعف ساختار تعلیقی ممکن است یک رویداد طبیعی باشد ولی نگهداری حیوانات روی سطوح نرم در طول دوره انتقالی (۴ هفته قبل از زایش تا ۸ هفته پس از زایش) برای کاهش و یا آرام کردن آسیب های دائمی به این بافت مفید میباشد. حقیقتاٌ ، در این تحقیقات ، تلیسه هایی که در طول دوره انتقال بر روی کلش نگهداری شدند در مقایسه با تلیسه هایی که در فری استال بودند ضایعات و جراحات کمتری در بافت شاخی نشان دادند. واضح است که علیرغم اهمیت جیره و شرایط خوراک دهی بر اسیدوز شکمبه ، وجود سطوح نرم تر در کف بستر و راحتی و آسایش گاو را بعنوان احتیاجات حیوانات برای دوره انتقالی نمی توان نادیده گرفت . با صرفنظر از مکانیسم واقعی، ضایعات بافت شاخی بدنبال آسیب بافت تعلیقی و تثبیت کننده بند سوم داخل ناخن (انگشت ) و افزایش خطر بروز لنگش های ناشی از زخم کف و بیماری خط سفید ایجاد میگردد. این موارد بطور خلاصه در ذیل شرح داده شده اند.
زخم های پنجه ، کف و پاشنه پا
زخم ممکن است اینگونه تعریف شود. از بین رفتن بافت شاخی کف در یک ناحیه و فضای محدوده و مشخص به شکلی که کوریوم قابل رویت باشد. زخم های کف (در محل اتصال کف و پاشنه اتفاق می افتد) یکی از لنگشهای بسیار شایع و تضعیف کننده هستند که گاوهای شیری را تحت تأثیر قرار می دهند. زخم های کف گهگاه در مراحل ابتدایی درحین پروسه سم چینی بویژه هنگام برداشتن بافت شاخی از قسمت فضای بین انگشتی روی محل خاص زخم های کف آشکار میگردند. همیشه بویژه در زمان سم چینی در محل زخم خونریزی دیده می شود. زخم های کف بالغ یا قدیمی ممکن است در ابتدا با بافت شاخی زبر و نامرتب نکروزه پوشیده شده باشند و زمانیکه سم اصلاح میشود بافت گرانوم دیده می شود خصوصیت این بافت این است که حالت گل کلمی زبر دارد و در صورت آسیب دیدن خونریزی می نماید.
عقیده بر این است که لامیناتیس یک عامل مستعد کننده برای زخم های کف است ، همزمان شدن رشد بیش از اندازه بافت شاخی انگشت با جابجایی بند سوم و تسریع رشد بافت شاخی در قسمت قدامی یا پشتی و غیر محوری (خارجی) ، دیواره های انگشت ، انگشت جانبی را در معرض تحمل وزن زیاد ، فرسایش و بارگیری در محل خاص و ویژه زخم کف قرار می دهد. فشار و کشش زیادی در ناحیه پاشنه یا کف (یا پنجه در موارد زخم پنجه ) اختلال عملکرد کوریوم زیر بافت شاخی را تشدید کرده و باعث ایجاد زخم می گردد. برای درمان باید بافت شاخی نکروزه برداشته و در ادامه برای کاهش وزن گیری در انگشت درگیر بلوکهای چوبی ، پلاستیکی را به انگشت سالم بچسبانیم . در حین برداشت بافت شاخی نکروزه باید دقت کرد تا به بافت سالم و زنده کوریوم صدمه نزنم. آسیب رسانیدن جدی به کوریوم باعث به تأخیر افتادن ترمیم و افزایش احتمال عود جراحات می گردد. تمام بافت های شاخی سالم باید در محل خود باقی بمانند.
بیماری خط سفید
نقاط خونریزی عمدتاٌ در منطقه خط سفید کف قابل ملاحظه است این منطقه یا ناحیه تحمل وزن اولیه انگشت ارتباط دارد. زیرا این ناحیه یک منطقه فعال ایجاد و تشکیل سم است ، ضمناٌ عروق خونی زیادی دارد و محلی است که در زمان درگیر شدن به لامیناتیس مکرراٌ خونریزی می نماید. مناطق خونریزی ،دلالت بر وجود لامیناتیس حاد غیر قابل مشاهده درگذشته می نماید. اما بتدریج سطح کف (بافت شاخی کف) در یک دوره ۸-۶ هفته ای جدا شده و قابل مشاهده می گردد. این جریان برای دلالت کردن بیماری کوریوم در گذشته کاربردی است.
نکروز لامیناتیس و جدا شدن خط سفید، زمینه را برای ایجاد آبسه های زیر کف (subsolar) (یا به بیان دیگر بیماری خط سفید) فراهم می نماید. چند دلیل برای این حالت وجود دارد:
۱- ضعیف شدن یا طولانی شد ن محل اتصال درم واپیدرم و چرخش رشد انگشت که اغلب پهن شدن خط سفید را بدنبال دارد.
۲- بافت شاخی خط سفید در زمان بیماری کوریوم نرم تر است (سلولهای بافت شاخی خوب کراتینه نمی شود) ، بنابراین نسبت به فرسایش و نفوذ جسم خارجی حساس تراست و بیشتر در معرض این عوارض قرار می گیرد. بعنوان یک نتیجه منطقی ، بروز بیماری خط سفید اغلب در گله هایی که از لامیناتیس رنج می برند بیشتر است.
جدا شدگی یا بیماری خط سفید که باعث ایجاد آبسه می شود با برداشت کامل بافت آزاد و آسیب دیده مجاور جراحات درمان می گردد ( مرحله ۵ و ۶ اصلاح سم کاربردی و درمانی را ملاحظه فرمائید). همواره برداشت بافت شاخی تا جائیکه تمام بافت شاخی مرده و آزاد مجاور برداشته شود ادامه می یابد. زمانیکه برداشت بافت شاخی تکمیل شد ، فضایی که قبلاٌ دچار جراحت شده بود باید به طرف بیرون شیب دار گردد. به بیان دیگر ؛ به دنبال برداشت بافت شاخی از ایجاد چاله در کف در محل بیماری خط سفید اجتناب نمایید. این عمل باعث جلوگیری از آلودگی و انباشتگی موضع زخم با آلودگی های محیطی میگردد که از عود مجدد بیماری پیشگیری می نماید. برای کاهش تحمل وزن (وزن گیری ) و افزایش راحتی دام در مواردی که جداشدن خط سفید باعث ایجاد آبسه شده باید از یک بلوک چوبی در انگشت سالم استفاده گردد. با این درمان در زخم های کف خونریزی داریم. استفاده از آنتی بیوتیک در لنگش شدید و با وجود آماس و تورم که علائم درگیری و گسترش عفونت به بافت های عمیق تر هستند ضرورت می یابد.