شاخ سوزی در گوساله
در دامداری های صنعتی، به علت تماس مداوم پرسنل با گاو و نیز نزدیکی گاوها به یکدیگر، وجود شاخ به هیچ عنوان پذیرفته نیست. گاوها می بایست بدون شاخ باشند، تا راحت تر مدیریت شوند و به یکدیگر و یا پرسنل دامداری آسیب نزنند. همچنین در صورتی که شاخ سوزی انجام نشود، هنگام نزاع بین دام ها در گله آسیب های جبران ناپذیر به دام ها وارد می شود.
از آنجایی که حذف شاخ در سنین بالا سخت و مستلزم مهار و کاهش استرس در دام می باشد. بنابراین بهترین سن برای حذف شاخ در هفته های اول به ویژه سه الی چهار هفتگی پرورش گوساله و زمانی است که شاخ جوانه زده است. همچنین در امر تغذیه دام ممکن است فضای زیادی به جهت وجود شاخ نیاز داشته باشیم. به همین سبب این کار را در سنین پایین انجام می دهند تا شاخ سوزی بهتر انجام شود.
در گاوداری های صنعتی در هفته های اول که شاخ گوساله جوانه می زند به وسیله شاخ سوز حرارتی سوزانده می شود. دامدار می تواند با شاخ سوز حرارتی شاخی که تازه جوانه زده را بسوزاند. برای شاخ سوزی گوساله ها بهترین سن در سه تا چهار هفتگی می باشد.
شاخ سوزی در سن سه تا چهار هفتگی مزایای زیر را دارد:
- درد و استرس کمتر
- سیستم ایمنی گوساله در سطح مناسبی است
- سرعت و راحتی کار
- التیام زودتر زخم حاصله
بهتر است قبل از شاخ بری و یا حتی اعمال شاخ سوزی، اطراف ریشه شاخ را با لیدوکائین بی حس کرد تا گوساله دردی را احساس نکند و از استرس بیش از حد جلوگیری شود. بعضی از دامدارها هم معتقد به تزریق داروهای آرامبخش قبل از شروع قطع شاخ می باشند. بعد از شاخ سوزی، بهتر است تا چند روز دام مورد بازبینی قرار بگیرد تا عفونت های احتمالی سریع تر درمان شود. از بین بردن شاخ در هفته های اول، هزینه بسیار کمتری نسبت به زمانی که شاخ به طور کامل رشد کرده دارد.
سه روش برای شاخ سوزی گوساله وجود دارد
شاخ سوزی به روش شیمیایی :
- در این روش از مواد شیمیایی مانند پتاس سوز آور استفاده می شود. قبل از انجام شاخ سوزی گوساله را با دست و پای بسته به زمین می خوابانند، موهای دور شاخ را می تراشند، به طوری که ریشه شاخ کاملا قابل دیدن باشد.
- این روش بهتر است در مورد گوساله هایی انجام شود که سن آنها بین هفت تا ده روزگی باشد. زیرا این ماده ضعیف بوده و به علت عدم توانایی کامل در سوزاندن شاخ، باید در سنین پایین استفاده شود.
- برای شروع کار باید موهای اطراف شاخ چیده شود سپس اطراف شاخ با وازلین طبی چرب شود. وازلین از سرازیر شدن قطرات مواد شیمیایی به طرف چشم و صورت حیوان جلوگیری می کند.
- سپس مقداری از پماد را روی نوک شاخ ریخته و 20 الی 30 دقیقه صبر می کنیم. طی این زمان گوساله باید مدام تحت نظر قرار بگیرد تا سر خود را تکان نداده و پماد را به سطوح باکس نمالد.
- پس از انجام شاخ سوزی گوساله باید در یک جای خنک و به دور از تابش مستقیم نور خورشید، به مدت 2 تا 3 ساعت نگهداری شود. دلیل این کار این است که گوساله در تماس با سایر گوساله ها پماد را به چشم و صورت و دهان آنها نمالد. همچنین این کار باعث می شود پماد پخش نشده و از اطراف شاخ به چشم و صورت گوساله منتقل نشود.
- در استفاده از پماد شاخ سوز باید دقت کرد که تماس مستقیم آن با دست و صورت و پوست بدن بسیار خطرناک بوده و باعث سوختگی شدید پوست می شود. همچنین باید مواظب قطرات خطرناک پماد شاخ سوز تا روی پوست نریزد.
معایب شاخ سوزی به روش شیمیایی
- انجام شاخ سوزی با این روش در سن خیلی کم انجام می شود که دارای معایبی می باشد.
- در فاصله هفت الی ده روز پس از تولد سطح ایمنی منتقل شده از مادر به گوساله کاهش یافته و در این زمان گوساله مستعد بیماری های تنفسی و گوارشی می باشد. با انجام شاخ سوزی در این زمان استرس شدیدی به گوساله وارد می شود که باعث کاهش هرچه بیشتر سطح سیستم ایمن می گردد.
- استفاده از پماد شاخ سوز مستلزم بستن دست و پای حیوان به مدت 20 الی 30 دقیقه که باعث وارد شدن استرس زیاد به گوساله می شود.
- طی 20 الی 30 دقیقه ای که پماد روی شاخ زده می شود، احتمال تماس پماد شاخ سوز با چشم، گوش و پوست گوساله به دلیل تکان دادن سر وجود دارد که خود می تواند باعث ایجاد آسیب به این قسمت ها شود. در نتیجه می‌بایست نیروی کار دائما به گوساله سرکشی کند و گوساله تحت نظر باشد.
روش حذف شاخ بوسیله انبر مخصوص:
- از این روش برای حذف شاخ گوساله ها تا سن 4 ماهگی استفاده می شود. در این روش نیز باید دست و پای گوساله کاملا بسته و مقید شود و موهای اطراف شاخ حیوان کوتاه شود.
- انبر قطع شاخ وسیله ای است با دو دسته و یک دهانه که شاخ اطراف آن قرار می گیرد. شخص عمل کننده با فشار روی دسته های انبر شاخ را از محل مناسب قطع می کند. شاخ باید از حدود 1 تا 1/5 سانتی متر مانده به انتهای آن قطع شود. خونریزی در این روش وجود دارد که باید حتما آن را بند آورد. برای جلوگیری از خونریزی، می توان از میله داغ شاخ سوز و یا جسم آهنی دیگری که داغ شده باشد استفاده کرد.
در روش حذف شاخ با انبر مخصوص باید به چند نکته توجه کرد :
- تیغه انبر را تمیز و ضد عفونی کرد تا میکروب ها و عوامل عفونت زا به بافت شاخ نفوذ نکنند.
- هنگام قطع شاخ باید عمل قطع کردن را سریع و دقیق انجام داد، تا فشار بیش از حد به شاخ و سر حیوان وارد نشود.
- این روش بدلیل وارد کردن استرس بسیار زیاد به گوساله و همچنین تهاجمی بودن آن، توسط دامپزشکان توصیه نمی شود.
شاخ سوزی به وسیله شاخ سوز برقی یا حرارتی:
- با این روش امکان شاخ سوزی گوساله از2 هفتگی الی دو ماهگی وجود دارد. اما بهترین سن سه الی چهار هفتگی می باشد. پس از ظاهر شدن ریشه شاخ در اثر چیدن موهای اطراف آن می توان اقدام به سوزاندن شاخ نمود.
- با قرار دادن میله شاخ سوز روی دکمه شاخ، سوختن شاخ شروع می شود. طی شاخ سوزی با این روش خون ریزی اتفاق نمی افتد. زیرا با حرکت دورانی روی بافت اطراف شاخ که دارای رگ های خونی تغذیه کننده شاخ هستند این رگهای خونی کاملا سوزانده می شوند. این روش خطر کمتری دارد و انجام آن نیز آسانتر است.
در استفاده شاخ سوزی برقی و حرارتی باید به نکات زیر توجه کرد:
- حرارت شاخ سوز هر چه بیشتر باشد بهتر است. زیرا بافت های شاخ بهتر سوزانده می شود. برای این که مطمئن بشویم که شاخ کاملا داغ شده است آن را روی تکه ای چوب قرار داده و فشار می دهیم. اگر بر روی چوب اثر سوختگی بجا گذاشت شاخ سوز کاملا داغ و آماده استفاده می باشد.
- باید مواظب بود که میله شاخ سوز از روی دکمه شاخ منحرف نشود و روی پوست صورت یا چشم گوساله قرار نگیرد.
- مسائل ایمنی را باید در هنگام استفاده رعایت کرد و بعد از اتمام کار محل را با اسپری ضدعفونی کرد.
- بسیاری از دامپزشکان جهت شاخ سوزی استفاده از این روش را توصیه کرده اند زیرا استفاده از شاخ سوز حرارتی دارای مزایای بیشتری نسبت به سایر روش ها است.
مزایای استفاده از شاخ سوز حرارتی:
- امکان شاخ سوزی در سنین بالاتر 3 الی 4 هفتگی
- انجام شاخ سوزی هر راس در کمتر از 15 ثانیه
- استرس کمتر نسبت به سایر روش ها
- کمتر بودن سطح سوزانده شده در این روش نسبت به سایر روش ها
- بدون نیاز به برق بودن
- قابل حمل بودن در هر بخش از دامداری
